هنجارهای ارتباطات میان فردی مومنان در قرآن کریم

این پژوهش با رویکرد توجه به منابع اسلامی در علم ارتباطات، به بررسی قرآن و استخراج هنجار های ارتباطات میان فردی از قرآن می پردازد. قرآن هنجار های قابل توجهی در حوزه ارتباطات میان فردی بیان کرده است. به بسیاری از رفتار های ارتباطی در قرآن کریم امر شده و از بسیاری رفتار ها نهی شده است. به شهادت آیات قرآن، ایمان مفهومی است در مقابل کفر، و مومن در مقابل کافر بوده و ملزوماتی همچون اسلام، تقوا، هدایت و عمل صالح با آن همراه است. البته از مفهوم نفاق و منافق نیز به عنوان مفاهیم مقابل ایمان نباید غافل شد. مسئله این پژوهش این است که ادبیات موجود ارتباطات میان فردی فارغ از دیدگاه ها و هنجارهای دینی است و انبوه دستاورد های این حوزه نمی تواند در فرهنگ وارتباطات اسلامی- ایرانی راهگشای جامعه و آحاد جامعه اسلامی باشد. حال آنکه میراث عظیم فرهنگ و ارتباطات اسلامی پیش روی ما قرار دارد، ولی برای جامعه ایمانی هنوز هنجار های ارتباطی آن به درستی استخراج نشده است. لذا باید دید هنجار های ارتباطات میان فردی بین مومنان در قرآن کریم کدامند؟ و آیا می توان دسته بندی مناسبی از این هنجار ها ارائه داد؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا نیاز به تعریفی عملیاتی از هنجار های ارتباطات میان فردی مومنان احساس می-شود. همچنین روش معنی شناسی ایزوتسو برای فهم معنای ایمان و مومن در قرآن به کار رفته است. پس از ارائه تعریف عملیاتی، استخراج و دسته بندی هنجار ها صورت گرفت. آنگاه پس از جمع بندی از فصول، نتیجه گیری و تحلیل یافته ها، در ضمن ارائه یافته ها به سوال پژوهش پاسخ داده شد که چه دسته بندی از هنجار های ارتباطات میان فردی مومنان در قرآن می توان ارائه داد. در دسته هنجار های گفتاری به هنجار های خاص ارتباط با رسول خدا و اولیاء الهی و نیز هنجار های گفتاری مرتبط با مومنان پرداخته شد. در مورد مومنان نیز دو دسته ی «هنجار های سخن نیکو» و «اجتناب از سوء کاربرد زبان» مد نظر قرار گرفت. اما در هنجار های رفتاری، پس از برشمردن آداب ارتباط با رسول خدا و اولیاء الهی، در ارتباط با مومنان دو دسته خانواده و جامعه شکل گرفت. در دسته خانواده، به هنجار های شکل گیری و انحلال خانواده (ازدواج و طلاق)، روابط با والدین، همسران و فرزندان، و نزدیکان اشاره شد. در دسته جامعه نیز هنجار های معاشرت با سایر مومنان، هنجار های ناظر به اجتماع و با غایت تعالی اجتماعی، هنجار های دوستی، حجاب و عفاف و هنجار های میهمان شدن آمد. سپس در انتها پیشنهاد هایی برای پژوهش های آتی مطرح می شود.